TAK BLISKO I TAK DALEKO HISZPAŃSKOJĘZYCZNY TEATR
I DRAMAT OSTATNICH STU LAT

---

Teatr krajów hiszpańskojęzycznych ostatnich stu lat zajmuje w światowej kulturze miejsce szczególne. Z jednej strony – podlegał on wielkim wpływom kultury europejskiej (zwłaszcza Francji i Włoch) oraz – przede wszystkim w późniejszych latach XX wieku – Stanów Zjednoczonych. Z drugiej zaś – ze względu na burzliwą historię krajów hiszpańskojęzycznych, z których niemal każdy przechodził okres dyktatury – powstawały nurty teatralne i dramatopisarskie niemal nieobecne w innych krajach kultury Zachodu. W początkach interesującego nas tu okresu hiszpańską scenę charakteryzowało z jednej strony skostnienie i kryzys, z drugiej – próby odnowy, które zaowocowały dramaturgią porównywaną dziś z dramaturgią Złotego Wieku. Odrodzenie, zdaniem jednych, miało przynieść hiszpańskiej scenie wskrzeszenie narodowej tradycji (Calderón, Lope de Vega), a zdaniem innych – szukanie inspiracji we współczesnym teatrze europejskim (Ibsen, Pirandello). Zasadniczo jednak te dwie tendencje zderzają się w dziełach mistrzów pierwszych dziesięcioleci XX wieku, choć w różnym stopniu (Unamuno, Azorín, Lorca). Są też próby przeszczepienia poszukiwań awangardy europejskiej, zwłaszcza surrealizmu (Azorín, Gómez de la Serna, Alberti, Buñuel i Lorca). Niektórzy dramaturdzy (np. Benavente,  Martínez Sierra) twórczością powstałą pod wpływem europejskim początków XX wieku  przyczyniają się do reform stylistycznych w hiszpańskim teatrze. „Tak blisko i tak daleko” tworzą również inni: Valle-Inclán (łączący europejski ekspresjonizm z hiszpańską tradycją groteski), czy García Lorca (poszukujący inspiracji między hiszpańską tradycją ludową a europejską awangardą), a po wojnie domowej – Buero Vallejo i Sastre. W kolejnych latach „wewnątrzhiszpańska opozycja” (nasz kraj a reszta Europy) staje się jeszcze bardziej widoczna: „europeizacja hiszpańskiego teatru” dokonuje się w imię walki z frankizmem, acz przez lata w kulturalnym podziemiu, ale też – w imię odrzucania dominujących form teatru realistycznego (m.in. Nieva, Riaza, Romero Esteo, Ruibal, a jednocześnie – teatry niezależne i później – grupy-komuny artystyczne).

Podobne tendencje można odnaleźć w teatrze i dramacie Ameryki Środkowej i Południowej. W Argentynie europejski naturalizm spotykał się z tradycyjnymi obyczajami narodowymi w twórczości Discépolo, tradycyjny gatunek sainete pod wpływem recepcji Włochów Pirandella i Chiarelli’ego zmienia się w groteskowy i bardziej awangardowy (choć wciąż zakorzeniony w narodowej tradycji) criollo. Narodowy koloryt wypełni także dzieła Gambaro, Dragúna i Ghiano, którzy – jednocześnie – uznawani będą za popularyzatorów europejskich koncepcji teatru absurdu i teatru epickiego. Inny kraj tego regionu – Chile – bardzo długo znajdował się poza wpływami teatru europejskiego: sytuację tę zmieniły dopiero wydarzenia wewnętrzne (m.in. dojście do władzy Frontu Ludowego) i – co najbardziej paradoksalne – stopniowe kształtowanie się społeczeństwa chilijskiego i poszukiwanie własnej tożsamości. W Meksyku, chcąc zdefiniować własną kulturę teatralną, grupa Siedmiu (Grupo de los Siete) inspirować się będzie francuską „grupą czterech” – Kartelem. Między innymi z tych samych „narodowych” powodów Teatro de Ahora zwróci się w stronę Piscatora. W drugiej połowie dwudziestego wieku wielu twórców tego kraju zacznie szukać „meksykańskiego stylu” w opozycji do kultury USA i „american dream”.

Tę dwoistość teatru hiszpańskojęzycznego odnajdziemy w twórczości artystów ostatnich dwóch, trzech dekad – przybierze ona nowe formy ze względu na zmianę sytuacji politycznej (koniec dyktatur w wielu krajach tego kręgu), a także pod wpływem coraz silniejszych więzi między krajami hiszpańskojęzycznymi (rodzących się zwłaszcza w opozycji do kultury anglojęzycznej). Teatr Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej coraz częściej staje się punktem odniesienia dla twórców z innych regionów świata: „jest blisko”, gdyż wyrastał z kultury Zachodu, i „jest daleko” – gdyż w dwudziestym wieku zyskiwał coraz silniejszą tożsamość.

Proponujemy następujące tematy rozważań dotyczące teatru hiszpańskojęzycznego ostatnich stu lat:

• Tożsamość narodowa a przynależność do świata Zachodu;
• Wielka tradycja teatru hiszpańskiego i jej wpływ na dwudziestowieczny teatr hiszpańskojęzyczny;
• Hiszpania / Ameryka Łacińska – budowanie nowych relacji w dwudziestym wieku;
• Bliskie sąsiedztwo Stanów Zjednoczonych – przekleństwo, czy błogosławieństwo?
• Wpływ najważniejszych europejskich teorii artystycznych na twórczość artystów hiszpańskojęzycznych;
• Oddziaływanie koncepcji artystycznych typowych dla kultury hiszpańskojęzycznej dwudziestego wieku na teatr europejski i amerykański;
• „Tak daleko” – specyfika teatru i dramatu hiszpańskojęzycznego.

Konferencja odbędzie się w dniach 10-12 czerwca 2010 w siedzibie Katedry Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego, Pałac Biedermanna, 91-431 Łódź, ul. Franciszkańska 1/5. Zgłoszenia tematów wraz ze streszczeniami o objętości ok. 100 słów prosimy nadsyłać na adres sekretarzy konferencji do 28 lutego 2010. Konferencja będzie się odbywać w języku hiszpańskim i polskim z symultanicznym tłumaczeniem wystąpień. Organizatorzy konferencji przewidują wydanie tomu pokonferencyjnego w języku polskim ze streszczeniami wystąpień w języku hiszpańskim.
Opłata wpisowa, obejmująca wyżywienie w trakcie konferencji oraz materiały konferencyjne, wynosi 200 zł. lub 50 euro. Numer konta, na jaki należy dokonywać wpłaty zostanie podany po wpłynięciu zgłoszeń udziału w konferencji.

Oczekujemy na Państwa zgłoszenia

Organizatorzy:
dr hab. prof. UŁ Małgorzata Leyko
Katedra Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego

prof. dr hab. Wiaczesław Nowikow
Katedra Filologii Hiszpańskiej Uniwersytetu Łódzkiego

prof. dr hab. Urszula Aszyk-Bangs
Zakład Literatur Hiszpańskiego Obszaru Językowego Uniwersytetu Warszawskiego

Sekretarze konferencji:
dr Ewa Kobyłecka tan_cerca@gazeta.pl
dr Piotr Olkusz tan_cerca@gazeta.pl